ข้าวยาคูมีคุณ 10 อย่าง

พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธพจน์นี้กะพราหมณ์นั้น ผู้นั่งอยู่ ณ
ที่ควรส่วนข้างหนึ่งว่า ดูก่อนพราหมณ์ ข้าวยาคูมีคุณ 10 อย่างนี้ 10 อย่าง
เป็นไฉน คือ ผู้ให้ข้าวยาคู. ชื่อว่าให้อายุ 1 ให้วรรณะ 1 ให้สุข 1 ให้กำลัง
1 ให้ปฏิภาณ 1 ข้าวยาคูที่ดื่มแล้วกำจัดความหิว 1 บรรเทาความระหาย 1 ทำ
ลมให้เดินคล่อง 1 ล้างลำไส้ 1 ย่อยอาหารใหม่ที่เหลืออยู่ 1 ดูก่อนพราหมณ์
ข้าวยาคูมีคุณ 1. อย่างนี้แล.
พระผู้มีพระภาคเจ้าครั้น ได้ตรัสไวยากรณภาษิตนี้แล้ว จึงได้ตรัสอนุ-
โมทนาคาถาดังต่อไปนี้:-

คาถาอนุโมทนา

[62] ทายกใดถวายข้าวยาคูโดย
เคารพตามกาล แก่ปฏิคาหก ผู้สำรวมแล้ว
บริโภคโภชนะอันผู้อื่นถวาย ทายกนั้นชื่อว่า
ตามเพิ่มให้ซึ่งสถานะ 10 อย่างแก่ปฏิคาหก
นั้น อายุ วรรณะ สุขะ พละ และปฏิภาณ
ย่อมเกิดแก่ปฏิคาหกนั้น แต่นั้นยาคูย่อมกำ-
จัดความหิว ความระหาย ทำลมให้เดินคล่อง
ล้างลำไส้ และย่อยอาหาร ยาคูนั้นพระสุคต-
ตรัสสรรเจริญว่าเป็นเภสัช เพราะเหตุนั้น
แล มนุษย์ชนที่ต้องการสุขยั่งยืนปรารถนา
สุขที่เลิศ หรือยากได้ความงามอันเพริศพริ้ง
ในมนุษย์ จึงควรแท้เพื่อถวายข้าวยาคู.

พระพุทธานุญาตข้าวยาคูและขนมปรุงด้วยน้ำหวาน

[63] ครั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุโมทนาแก่พราหมณ์นั้นด้วย 3
คาถานี้แล้ว เสด็จลุกจากที่ประทับกลับไป.
ครั้นแล้วพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูล
นั้น ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
เราอนุญาตข้าวยาคู และขนมปรุงด้วยน้ำหวาน.

เรื่องมหาอำมาตย์ผู้เลื่อมใส

[64] ประชาชนทราบข่าวว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตยาคู
และขนมปรุงด้วยน้ำหวานแก่ภิกษุทั้งหลาย จึงตกแต่งยาคูที่แข้นและขนมปรุง
ด้วยน้ำหวานถวายแต่เช้า ภิกษุทั้งหลายที่ได้รับอังคาสด้วยยาคูที่แข้นและขนม
ปรุงด้วยน้ำหวานแต่เช้า ฉันภัตตาหารในโรงอาหารไม่ได้ตามที่คาดหมาย คราว
นั้น มหาอำมาตย์คนหนึ่งผู้เริ่มเลื่อมใส ได้นิมนต์ภิกษุสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็น
ประมุขเพื่อฉันในวันรุ่งขึ้นและได้มีความคิดว่า ถ้ากระไร เราพึงตกแต่งสำรับ
มังสะ 1,250 ที่ เพื่อภิกษุ 1,250 รูป น้อมเข้าไปถวายภิกษุรูปละ 1 สำรับ
แล้วสั่งให้ตกแต่งขาทนียโภชนียาหารอันประณีตและสำรับมังสะ 1,250 ที่ โดย
ผ่านราตรีนั้น แล้วสั่ง ให้เจ้าพนักงานไปกราบทูลภัตกาลแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า
ว่าถึงเวลาแล้ว พระพุทธเจ้าข้า ภัตตาหารสำเร็จแล้ว.
ครั้นเวลาเช้า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงครองอันตรวาสกแล้ว ทรงถือ
บาตรจีวรเสด็จพระพุทธดำเนินสู่นิเวศน์ของมหาอำมาตย์ผู้เริ่มเลื่อมใสนั้น แล้ว
ประทับนั่งเหนือพระพุทธอาสน์ที่เขาจัดถวาย พร้อมด้วยพระสงฆ์ มหาอำมาตย์
ผู้เริ่มเลื่อมใสนั้น จึงอังคาสภิกษุทั้งหลายอยู่ในโรงอาหาร.